ویلا تے ویلھا۔۔۔۔۔٭رویل لیکھ٭

ویلا تے ویلھا۔۔۔۔۔٭رویل لیکھ٭

یاسمین سکندر
سچے رب نے جنّیاں شیواں دیاں قسماں کھادیاں نیں، اوہناں وچوں اک ویلا وی اے۔ والعصر۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ۔ ویلے دی قسم ۔ویلا یعنی وقت بڑی قیمتی شے وے۔ ویلا ہر ویلے سناندا اے سچیاں تے ڈونگھیاں کہانیاں ۔تُسیں محسوس کیتا ہووے گا بئی ویلا کدے ودھ جاندا اے تے کدے گھٹ وی ہو جاندا اے۔ ویلے دا ایہ وادھا گھاٹا اصل وچ ساڈے احساس نال جُڑیا ہوندا اے۔ویلا بس گھڑی دی ٹِک ٹِک کردیاں سوئیاں دی اُڈان ای نہیں ہوندا ،ویلا تے ساڈے دل دے اندر لگے گھڑیال دی دھک دھک ہوندی اے۔کدے کسے خُشی دے سمے ایہ ویلا کِڈی چھیتی مُک جاندا اے۔ ویلے نوں ویلھ نہیں ملدی۔ تے کدے کسے دی اُڈیک وچ ایہ مُک جانا ،مُکن دا ناں ای نہیں لیندا۔مرن جوگا نا ہووے تے۔ہر شے نوں موت آنی اے تے ایہ وی کہڑا جیندا رہوے گا۔

ویلا چنگا وی ہوندا اے تے ویلے دے دِتے دُکھاں دا تریاق وی نہیں لبھدا۔گل ویلے سر کیتی ہووے تے چنگی لگدی اے۔ تے جے گل چِرکوں پِچھے کیتی تے ویلا تے کددا لنگھ گیا ۔سیانیاں دا اِک 'اکھان' اے،تے اے اکھان ہر دوجے ٹرک پچھے لکھیا ہوندا اے۔
'' گل ویلے دی ،پَھل موسم دا''
جہڑی گل ویلے تُوں بعد کیتی جاوے اوہدی نہ قدر ہوندی اے تے نہ ای فائدہ۔ ایویں جویں بے موسمی پَھلاں دا کوئی سواد نہیں آندا ۔ ویلا آپ وی گلاں کردا اے۔ایہ گلاں سُندا کوئی کوئی اے تے ایہناں نُوں سمجھنا بڑا ای اوکھا ہوندا اے ۔پر جے کسی دی سمجھ وچ آجان، اوہ حیاتی وچ کدے مار نہیں کھاندا۔تے ویلا ایہناں وی ویلھا نہیں ہوندا ۔ ایہ کِسے کِسے نُوں ای سُنائی دیندا اے۔ تے کِسے کِسے نُوں ایہ سُندا اے نہ ای دِسدا اے۔

اک ویلھا ویلا او وی ہندا اے جد سکولوں / نوکری یا پڑھائی دی تھاں وچ چھٹیاں ہوون تے اسیں ویل دے مزے لٹدے آں۔ چھٹیاں دا تصور کردے ویلے تھانوں اینج محسوس ہو ریا ہووے گا جہدا اسیں سارے ایک کچے ویڑھے وچ منجیاں ڈا ہکے بیٹھے آں... ویہڑے وچ پانی چھڑکیا اے تے مٹی دی خوشبو وچ گلاں باتاں کر رے آں سارے.... اسیں منجی تے بیٹھے، پیر ہلاندیاں، سارے ویلیاں نوں جی لیااے۔

فاطمہ شیخ دی اِک خوبصورت نظم اے۔

ویلا

جگ دا میلہ

جگمگ کردا، شام سویرے​

بال کے دیوے​

آپ بجھاوے
بجھ جاون تے وین وی پاوے
جاگ جاگ جگراتے کٹے
جوڑ جوڑ نوں دُھپے دھر کے
سوندا جھلا
کلم کلا
ہورے کہڑے پاسے ریہندا
چن دی چُنی رنگدا جاوے
اپنے آپ توں سنگھدا جاوے
ساتھوں اوہلے لنگھدا جاوے
جاندے جاندے، دھرتی اندر جھاتی مارے
اُتے تھلے، اَگے پِچھے، سجے کھبے
پا کے نیلا کُرتا لاچا
ہورے ایہدا لونگ گواچا​

پنجابی زبان وچ اک شے دی وکھووکھ حالتاں دے وکھرے وکھرے ناں سن ۔ ایہناں وچ ویلا وی سی۔ انگریزی دے لفظ "ٹائم" نے ویلے دے نال بڑا بھیڑا سلوک کیتا۔ سمجھو ویلے دا بیڑاغرق ای کر چھڈیا جے۔پر سانوں ویلے دی قسم اے بئی اسیں ویلے دیاں قِسماں نہیں بھُلے۔
ویلے دیاں کئی قسماں نیں۔​

۱۔پیشی ویلا :(ظہر دی نماز دا ویلا)

۲۔ڈیگر ویلا :( عصر دی نماز دا ویلا)​

۳۔نماشاں :(مغرب دی نماز دا ویلا)

​ ۴۔کفتاں :( عشاء دی نماز دا ویلا)

5۔دَھمّی وِیلا:

6۔اَمرتّ وِیلا:

روز سویرے پنچھی چہکن اکھاں ملدا میں انیندا

امرت ویلے تیرا ناں لیکے پہلا گھٹ ہاں پیندا(شیو بٹالوی)

7۔وڈا ویلا/وڈا تڑکا:(بہت چِرکے۔ بہت سویرے ۔نُور دے تڑکے)

8۔نُور پیر ویلا

وڈا ویلا ،دَھمّی ویلا، تے امرت ویلااصل وچ نور پیر ویلا ای اے۔ ایہدے کئی ناں ایں۔ ایہ ویلا آسمانی ویلا ہوندا اے۔نُور نال بھریا ہویا۔ ست رنگاں آلا۔ایس ویلے جاگن آلے دے ویلے ہمیش جاگدے رہندے نیں۔ایس ویلے رب سوہنڑا تھللے اسمان تے آکے سانوں کہیندا اے بئی ہے کوئی جہڑا میرے کولوں منگے تے میں اوہنوں دیواں۔تے ایس ویلے دی قدر کرن آلے اپنے دامن ست رنگاں نہیں، جہاناں دے سارے رنگاں نال بھر لیندے نیں۔

ایہ ویلا بہت وڈا ہوندا اے۔ تُسیں جِنّے وی کم نبیڑ،کم مُکّ جان گے،ویلا بس اِک دو قدم ای اگانہ ودّے گا۔پر اج کل ایس ویلے دا چاہ کوئی کوئی کردا اے ۔ایہدے لاڈ کوئی کوئی چَکد ااے۔ایس وڈّے ویلے نُوں لوکی سوں سوں کے چھوٹا کر لیندے نیں۔لو جی چل سو چل۔۔۔ویلے نُوں آپ ای مُکائی جاندے نیں تے رولا وی آپ ای پاندے نیں ۔
''ہائے دِن کِّنے چھوٹے نیں۔ ویلا کِنّی چھیتی مُک جاندا اے۔ویلے اچ برکت ای نہیں۔''
برکت تے اسیں آپ ای مُکا چھڈی اے سوہنیو۔ ایس وڈے ویلے وچ کِنّے ای ویلے رل مِل

9۔سرگھی ویلا:

رمضان وچ سحری کھان دا ویلا۔تے ایہ ویلا وی بڑیاں برکتاں آلا ہوندا اے۔جد گھر دے سارے جی اِکو تھاں رل کے کھاندے پیندے نیں تے فیر رب سوہنے دیاں رحمتا ں کیوں نہ اوہناں اُتے نازل ہون۔

ہندکو زبان دا مشہور لوک گیت اے۔ "چٹے چنے دی چانڑی وے سرگی دیا تاریا لو چا دے "

10۔بگیڑ :( صبح کاذب دا ویلا)
11۔ منہ ہنیرے:

​12۔ پوہ پھٹالہ:(پوہ پھٹن توں پہلاں)

جد صبح صادق دی پو پھٹن لگدی اے۔۔ سورج دیاں تھوڑی جیاں مِٹھیاں کرناں چھن چھناندیاں ہوئیاں آندیاں نیں تے ایس موقع تے جد کوئی اچانچک آجاوے تے کہیا جاندا اے"وے! تُو ں تے پو پھٹدے ای آگیا ایں۔"

13۔ساجرے:(سویرے)
۱۴۔لَوئے لَوئے:(دِنے دِنے)

۱۵۔خُفِیا
۱۶۔کَوڑا سَوتا
۱۷۔ڈھلدیاں کِھتّیاں
۱۸۔گھَڑیاں
۱۹۔پِہر
۲۰۔پَلّ

۲۱۔چِھنّ

۲۲۔تڑکے:(بہت ساجرے)

۲۳۔سمیا

ارشاد سندھو دی اِک سوہنڑی جئی نظم اے۔

جاگ وے سمیا جاگ

کِسے چندری اکھ چوں جاگ
چِر توں ٹُٹے تاراں اُتے
کڈھ کوئی زِندہ راگ
نہیں تے سبھ نوں کھا جاون گے
اندر سُتے ناگ
جاگ وے سمیا جاگ

بول وے سمیا بول
کِسے ڈھٹھی کندھ چوں بول
کال کلوٹے موتاں ورگے
سارے جندرےکھول
نہیں تے کُجھ وی رہنا نہیں اے
ایتھےجِبھاں کول

ٹور وے سمیا ٹور
کیسے وکھری راہ تے ٹور
دِن نوں پئیاں راتاں وِچوں
اِک کہانی ہور
نہیں تے عمراں بھر نہیں لبھنے
سانوں چن دے چور

۲۴۔تڑک سار :(بہت سویرے)

۲۵۔چھاہ ویلا/شاہ ویلا:(لسّی پین دا ویلا۔ناشتے دا ویلا)

اِک اوہ ویلا سی جد مانواں وڈّے ویلے چاٹی وچ دُدھ رڑکدیاں سن تے چھاہ ویلے گھر آلیاں نُوں ناشتہ وچ مکھن،لسّی تے چھاج دیندیاں سن ۔ ایس ناشتے وچ پیار دا تڑکا لایا ہوندا سی جہڑا نظر آندا سی ۔سارے جی خُش ہو کے ناشتا کردے سن۔۔ہُن دس،گیاراں وجے لوکاں دی سویر ہوندی اے۔ بازار توں ناشتا آندا اے۔ ایہدے وچ بہت شیواں ہوندیاں نیں،پر محبت نہیں ہوندی۔ویلا سوچدا اے ۔
'' فیر کیہ ہویا۔۔۔ہُن محبتاں دی لوڑ کینو اے!'

۲۶۔شکر دُپہر/سورج سوا نیزے :( جد سورج نصف النہار تے ہوندا اے۔)

۲۷۔ٹِکی دُپہر

۲۸۔دن دیوین :(جد سورج بُہتا ای چمکدا ہووے۔ روشن دن)

: ۲۹۔ بھّتا ۔بھّتے ویلا

پہر دن چڑھے کھانا کھان دا اوہ ویلا جد کھیتاں تے کم کرن والیاں لئی کھانا لے جایا جاندا اے۔
ایہ ویلا وی مُکدا جا رہیا اے۔ کدے تیویاں اپنے بھرا،پیو یا بندے لئی روٹی ٹُکرلے کے کھیتاں تے جاندیاں سی تے بڑے پیار نال اوہناں نُوں کھواندیاں سی۔گرمی دے موسم وچ پکھا وی جھلّی جانا۔
"گندلاں دا ساگ تے مکھناں مکئی
رِن کے لیائی آں میں،لیائی آں میں سجناں دے لئی”

۳۰۔لوڈھے ویلا /لوڈھا ویلا:( دن دا تیجا پہر،شام ہون توں پہلاں دا ویلا)​

۳۱۔ترکالاں :(شام دا ویلا)

۳۲۔ایروایر :(جد رات تےدن ملدے نیں)​​

۳۳۔سادہاڑے :(یعنی اک دن وچ ای کتھے جا کے واپس مڑ آنا)​

۳۴۔تارے دا چڑھا :(جد رات شروع ہوندی اے)

۳۵۔چکّی ویلا:

اِک ویلا چکّی ویلا ہوندا اے۔رات ڈھلے جد تیویاں چکی پیندیاں نیں۔ ہک ہا! ایہ ویلا وی کد دا لنگھ گیا سمجھو۔ تیویاں چکی پیندیاں سی تے نالے گلاّں کری جانیاں تے کدے گیت گائی جانے۔ ایہناں گلّاں باتاں وچ اِک دوجے نال شکوے شکایتاں وی رفع ہو جاندیاں سن۔ ہُن تیویاں چکی نہیں پیندیاں،سس تے نُوں دے ڈرامے پئی ویکھدیاں نیں۔سس دا پیچ وکھرے سکھدی اے تے نُونہہ وکھرے۔ فیر ایہ سِکھے د ا پیچ اِک دوجے تے ازمائے جاندے نیں۔تے ویلا پرانہہ ہو کے تماشا ویکھدا رہندا اے۔ نہ چکی پیواں گے نہ آپس وچ گل بات کرن دا ویلھ ہووے گا۔ چکی پیہنا سگوں اِک اصطلاح اے۔ گل بات کسے وی کم کردیاں ہو سکدی اے جے ویلھ (فرصت) ہووے تے۔
سیانے اِک کہاوت کہندے نیں۔
"ویلا نہ وقت،بی بی چڑھ بیٹھی تخت۔"
ایہو جیاں تیویاں وی ہوندیاں نیں جہڑیاں بن ٹھن کے بہ جاندیاں نیں تے موقع بے موقع اپنی اہمیت دا اِظہار کر دیاں نیں۔
۳۶۔سوتا :(سون داویلا)

۳۷۔ کُفتاں ویلا(رات نو بجے توں بارہ بجے تک)

۔ہلاں ویلا:( رات دا پچھلا پہر جد لوکی ہل پنجالی لے کے زمیناں تے جاندے نیں۔) ۳۸

ایس ویلے وچ رب دی رضا ہوندی اے۔ رب سوہنا سبھ تُوں تھلے آلے آسمان تے آ کے اُڈیکدا اے بئی کوئی آوے ،اوہدی عبادت کرے ۔ حلال روزی دی کوشش کرنا وی اللہ سوہنے دی عبادت اے۔ تے ہلّاں ویلا ایس عبادت لئی سبھ توں ودّیا اے۔ سیانے کہندے نیں ۔جہڑا پرندہ ساجرے روزی دی تلاش وچ جاندا اے ،اوہنوں سبھ توں زیادہ دانہ پانی لبدا اے۔

۳۹۔لوڈھا ویلا:(دن ڈھلے،تیجے پہر،شام توں پہلاں)

آہ۱ ایہ ویلا اپنے اندر کِڈی اداسی رکھدا اے۔دِن جوں جوں ڈھلدا اے توں توں دلاں اندر اداسی گھسدی آندی اے۔ ایہ تیجا پہر سانوں حیاتی دے تیجے پہر توں ڈراندا اے۔ایس ویلے نُوں رب سوہنے نے کچھ عجیب چِٹے تے کالے رنگاں نال رنگیا اے۔خوّرے دن ڈھلن دا احساس ساڈے دلاں اچ بُکل ماری بیٹھا ہوندا اے۔ اسیں ایہ نہیں سوچدے بئی ایس اج دا کِنّا سارا حِصّا اسیں گُذار چکے آں تے رب سوہنے دا شکر اے بئی چنگا ای گُزاریا اے۔ فیر ایہ اداسی دا کیہ مطلب؟ پر نہیں جی۔ ایہ بندے دے اندر اداس ہون دا وی اِک عجیب جہاچاہ ہوندا اے۔

۴۰۔دیوے وٹی ویلا/ دِیوا ؛ بَتّی :(سورج ڈُبن دے فوراََ بعد جد چراغ بالے جاندے نیں۔)

سارے کم کار ایس ویلے توں پہلاں مُکا لیتے جاندے سی۔لالٹیناں دے شیشے صاف کر کے،بتّی دی لو ٹھیک کیتی تے مٹّی دا تیل بھر کے،ڈھکّن لا کے اوہنوں جلا دینا۔ یا فیر دیوے وچ مٹّی داتیل پا کے ،بتّی ٹھیک کر کے اوہنوں جلا کے کسے اُچّی تھاں رکھ دینا بئی آسے پاسے ہر تھاں روشنی جاوے۔دیوا وی نہ ہویاتے کسے کٹوری وچ سرسوں داتیل پا کے،روئی دی بتّی بنا کے تیل وچ بھگوکے کٹوری وچ ای رکھ دینا تے اوہنوں جلا دینا۔ ایسے روشنی وچ پڑھن آلے پڑھدے وی سن۔کہانیاں سُنیا تے سُنایاں جاندیاں سی۔

ویلا۔۔۔تھاڈا انتظار نہیں کردا۔ایہ تُسیں اوں جہناں نُوں ویلے دی اُڈیک رہندی اے۔ویلا ہر بندے لئی وکھرا ذائقہ رکھدا اے۔ ویلے دے کھیسے وچ ہر جی لئی وکھرے سِکّے ہوندے نیں۔ کسے لئی ویلا ہر ویلے ہتھاں اُتے خوش قسمتی چُکّی پھردا اے ۔اوہ اِک منگے ویلا اوہنوں سو دیندا اے۔ویلا اوہدے لئی پھُلّاں دے ہا رلئی کھلوتا رہندا اے۔ اوہ مٹّی وچ ہتھ پاوے تے اوہ سونا بن جاندی اے۔اوس بندے دے نال رہن والے تیکر فیض یاب ہوندے رہند ے نیں۔تے کوئی کوئی نمانا ایہو جہیا وی ہوندا اے جہدے لئی ویلا کھوٹے سِکے ای سانبھے رکھدا اے۔اوہ کچھ وی کرلوے،ویلے دی جِنّی وی پوچھ پوچھ کر لوے، اوہدے اگّے ہتھ بنھ کے غلاماں وانگ کھلو کےحیاتی گھُلا مارے،ویلا مندا ای نہیں۔ خوّرے کہڑی ناراضی رہندی اے اوہنوں ایس بندے نال۔ اوہ سونے نُوں ہتھ لاوے تے اوہ مٹّی بن جاندا اے۔بعضے ویلے ایہو جے لوکی اپنے نال ہوراں نوں وی لے ڈُبدے نیں۔

صفدر شاد نے اپنی اِک غزل وچ کِنّے سوہنڑے شعر کہے نیں۔

ویلے دی رفتار توں ڈرداں

تِکھی اِس تلوار توں ڈرداں

سَمیا! تینوں ڈک تے لاں میں

پَر تیرے کردار توں ڈرداں
کسے گھر دے ویلے وچ عجیب جئی برکت ہوندی اے۔سارے گھر دے کم مُک جاندے نیں تے ویلھ ای ویلھ ہوندی اے۔کمّاں وچ ترتیب ہوندی اے تے سکون دی کیفیت ہر پاسے نظرآندی اے۔ ایہدی وجہ بھلا کیہ اے؟ ایہ گھراں و چ ویلے تے فجر دی نماز پڑھ کے قرآن پڑھن دی ریت اے ۔سیانیاں دا اکھان اے ۔
"ویلے دی نماز کویلے دیاں ٹکراں"

ویلے اُتے پڑھی جاوے تے اوہ نماز اے، جے وقت توں بعد دیر نال نماز دی نیت کیتی تے بندا بس ٹکراں ای ماردا اے، اوہنوں نماز نہیں کہیا جا سکدا۔
نماز تے قرآن توں بعد گھر آلے اپنے کم کار تے لگ جاندے نیں۔ نہ ٹی وی مورے بیہندے نیں تے نہ ای ہور ایس طرح دے کم کردے نیں۔ اوہناں دی حیاتی دا اِک مقصد ہوندا اے تے اوس مقصد لئی ساری کوشش کردے نیں۔ ایہو جے لوکاں لئی اللہ نے ویلے وچ برکت رکھ دِتی اے۔
پِنڈاں وچ وی ویلا مُکن دا ناں نہیں لیندا۔ تُسیں تجربہ کر لوو۔ جہڑے کم تُسیں شہر وچ سارے دن وچ نہیں مُکا سکدے،اوہناں کماں نُوں کدے پِنڈ وچ کرو تے ساجرے ای کِنّے کم مُک جاندے نیں۔
غریب لوکی تے فیر وی کدرے نا کدرے جنازیاں تے ٹُر ای جاندے نیں ، پر امیراں تے برگراں دیاں کالونیاں اچ کوئی لنگ لنگھا جاوے تے گوانڈیاں نوں وی پتا نہیں ہوندا۔ تے پتا وی کنج ہووے جے جیندیاں گوانڈیاں نوں کوئی نہیں جانڑدا تےموئیاں ناں کون پچھے۔جہناں کول ماں پیو لئی،کسے بیمار دی تیمار داری ،کسے دُکھی دی مدد تے کسے رشتہ دار گوانڈی نُوں ملن دا ویلا نہیں ہوندا، فیر اوہناں نُوں ویلے توں ہوشیار رہنا چاہیدا اے۔ ایہ ویلا اوہناں تے وی آسکدا اے۔تے جد اوہناں تے ایہوای ویلا آوے گا تے اوتوں وی ودھ آوے گا۔فیر اوہناں دے نیانیاں ،رشتہ داراں تے گوانڈھیاں کول اوسدے واسطے اوتوں وی گھٹ ویلا ہووے گا جہناں کدے اوہدے اپنے کول ہوندا سی۔ہُن او واجاں مارے گا پر ویلا کولوں لنگھ جاوے گا،اوہدے کول نہیں آوے گا۔اوہدا جی کسے جی نال گل بات کرن نُوں ترس جاوے گا،اوہدے درد تے دُکھاں تے مکھیاں بھِن بھِن کرن گئیاں پر کسے کول ویلھ نہیں ہووے گی اوہدے کول بہ کے دُکھ سُکھ پھرولن دی۔
تے او خوش قسمت لوگ جہڑے اپنے کم کار وچوں ویلھ کڈھ کے لوکاں دے دُکھاں درداں دی کہانی سُندے نیں،اوہناں دی اپنی کہانی چوں دُکھ درد دے رنگ پھِکے پے جاندے نیں تے خوشیاں دے رنگ چمکن لگ پیندے نیں۔جہڑے اپنے ماں پیاں دے کول بہندے تے خدمت کردے نیں اوہناں دے اپنے بال اوہنان دیاں اکھاں تے دل دی ٹھنڈ بن جاندے نیں۔جہڑے بیماراں داحال پُچھدے نیں،اوہناں دیاں بیماریاں رب سوہنڑا آپ ای ٹھیک کر دیندا اے۔جہڑے اپنے گوانڈی دی پُوچھ پرتیت کردے نیں،اوہ کدے کّلے نہیں ہوندے۔جہڑے رشتہ داراں دا خیال رکھدے نیں، اللہ مہربان اوہناں تے اپنیاں مہربانیاں ودھا دیندا اے۔۔۔۔جہڑے اپنے مسلمان بھرا دے جنازے تے دعاواں کرن جاندے نیں،اوہناں نُوں اپنے انجام تُوں خوف کھان دی لوڑ نہیں ہوندی۔جہڑے ہس کے مہمان داری کردے نیں، ویلا اوہناں دی مہمان داری کردا اے ۔ تے ایہناں ساریاں خوش قسمت لوکاں لئی ویلا۔۔ہتھ بنھ کے ایہناں مُورے کھڑا رہندا اے۔۔۔جی حضور حکم کرو۔۔۔کینا کُو وَدّھ جاواں؟

ویلھا

ایہو جہیا بندہ جہڑا کوئی کم کار نہ کردا ہووے۔ اوہدے کول فرصت دے خزانے ہون۔اوہ فارغ روے،اوہنوں و یلھا آکھدے نیں۔ ویلھا رہنا وی کوئی سوکھا کم نہیں۔ ایہدے لئی وی بڑی محنت کرنی پیندی اے۔ تے ویلھا کوئی ایڈا وی ویلھا نہیں ہوندا ۔ اوہنوں سُفنیاں دا اِک جہا ن آباد کرنا پیندا اے۔ ایس جہان اندر بڑے رنگ ہوندے نیں۔ ہر او شے ہوندی اے جہدے لئی لوکی محنت کردے کر دے بُڈھے ہو جاندے نیں۔۔۔ایہو جی شیواں ویلے نُوں آپو ں آپ بس اِک خیال آن تے ای مل جاندیاں نیں۔ویلھے سُفنے بڑے ویکھدے نیں۔پر جہڑے سُفنے ویکھدے نیں،ضروری نہیں،اوہ ویلھے وی ہون۔
ساڈی اِک سہیلی پروفیسراے۔ اوہناں کول اِک واری مُنڈیاں دے شہریت مضمون دےپرچے چیک ہون لئی آئے۔ فراغت دی تعریف وچ اِک مُنڈے نے لِکھیا سی۔
"فراغت دا مطلب اے کوئی کم کار نہ کرنا ،سارا دن بس منجے تے بہ کے پیر ہلائی جانا۔"
ایہ سمجھو ویلھے دی تعریف اے۔تے اسیں کہنے آں بئی ویلھے دی ایتھوں ود تعریف ہو ای نہیں سکدی۔
منجے تے بہ کے پیر ہلائی جانا ۔۔۔آہ ایہ کیڈا رومانوی منظر اے۔آذر عسکری دی اِک نظم "اپنی دُنیا آپ بنا"ایس شعر توں شروع ہوندی اے۔
"کدھرے آ نہ کدھرے جا
کم کاج تے لعنت پا"

ویکھیا!ایسے طرح اپنی دُنیا بنائی جاندی اے۔
ویلھے بندے دی اِک ہور خصوصیت اے۔منجے تے چڑھ سُتے رہنایا سون دی کوشش کری جانا۔اُٹھ کے کچھ کھا پی لینا تے فیر لمبے پے جانا۔ ایہو جے بندے دے آلے دوالے تھانوں ویلھگی ای ویلھگی دسے گی۔ویلھا کدے چھوٹا نہیں پیندا،منجے تے ہمیش لمبا ای پیندا اے۔پر کچھ ویلھے تھانوں بڑے مصروف دِسن گے۔تُسیں جد وی اوہناں نُوں ویکھوں گے،تھانوں لگے گا بئی ایہناں توں ود کے پُوری دُنیا وچ کوئی وی مصروف نہیں۔بلکہ جو جِنّا ویلا اے، اوہنا ای مصروف اے۔ ایتھے مینوں اِک گل یادآئی۔اَک جنگل وچ اِک باندرنوں بادشاہ بنا دتا گیا۔اِک بکری دا میمنا گواچ گیا تے اوہ باندر کول اپنی درخواست لے کے آئی۔ باندر نے درخواست سُن کے اِک رُکھ توں دوجے رُکھ تے چھال ماری۔تے فیر چل سو چل۔کدے اِک شاخ تے کدے کُدّ کے دوجی تے،تے کدے تیجی تے۔اوہدیاں چھالاں ویکھ ویکھ اخیر بکری گھرے ٹُر گئی۔دوجے روز وی ایہو سیاپا رہیا۔ تیجے روز وی ایہو کُدّکُڑے۔اخیر چوتھے دیہاڑے بکری تھک ہار کے کہن لگی۔"حضور!میرا بچہ تے لب دوو۔"باندر کہین لگا۔"پراں چھڈ تُوں بچے نُوں مُک جانیے! ذرا میریاں آنیاں جانیاں تے ویکھ۔"تے بیلیو!جہڑا تھانوں بہتیاں آنیاں جانیاں کردا دِسّے،سمجھ لوو بئی اوہ ویلھا اے۔
سیانے عقل دی اِک ہور گل وی کہندے نیں۔"جہڑا کچھ نہیں کردا،اوہ تنقید کردا اے۔"تے حقیقت وی اے۔ویلھے رہ کے ،ویلھے پن وچ اِکو گل بڑے کمال دی کیتی جاندی اے۔تے اوہ وے۔تنقید۔
اچھا ویلھے بندے اوازار وی بڑے ای رہندے نیں۔ اوہناں دے آلے دوالے بِنا لکھیا نظر آندا اے۔
''پپو یار تنگ نہ کر''
اِک اکھان اے۔

"ویلھے توں ونگار بھلی"
یعنی ویلھے رہن توں چنگا اے بئی کسے نال کم کار وچ ہتھ ای وٹا دیو۔
میں کہیا اے بابے وی انوکھیاں گلّاں پیّاں کردے نیں۔( رب سانوں بابا ہون توں بچائے!آمین)!
جے کم کار کرنا ایڈا ای سوکھا ہوندا تے کچھ اپنا دال دلیا نہ کر لیندے۔ہمیش ویلھ یاں ناں کھاندے۔ ایہ دوجیاں دا ہتھ وٹان آلی گل ۔۔۔"بابیو! تُسیں چنگی نہیں کیتی۔"
ایہ توں اُلٹ بعضے لوکی ایہنے کُو مصروف رہندے نیں کہ اوہناں کولوں پُچھو۔ "باؤ جی ذرا ک ذرا ساڈی گل سُنیو۔" تے اوہ پِچھے مُڑے بِنا کیہن گے۔
"میرے کول ویلھ نہیں" یا فیر" میں ویلھا نہیں"اوہناں نُوں یاد رکھنا چاہیدا اے بئی جے بندہ اِک واری ایہ گل غلطی نال وی کہہ بیٹھے تے بس ہُن سمجھ لوو کہ اوہنوں کدے ویلھ نہیں ملے گی۔تُسیں لبھ لبھ تھک جاؤگے پر ویلھ رُٹھڑی رن ورگوں تھاتھوں دُور دُور ای روے گی۔

اِک ہور کہاوت اے۔

"ویلھ ی رَن پرونیاں جوگی۔"

کم چور تیویاں، جہڑیاں گلاں باتاں تے بہت کردیاں نیں، پر کم کار کرن توں اوہناں دی جان جاندی اے۔ پرونیاں دے آن تے کول بہ کے گلّاں جینیاں مرضی مٹھار لوو، پَر کم دا نہ آکھو۔
ویلھے مُنڈے وی بڑے مصروف رہندے نیں۔ کُڑیاں نُوں گھروں لیانا،تعلیمی اداریاں تائیں چھڈنا،فیر مُڑ کے ایہو کم کرناوڈی مصروفیت اے۔ پہلاں مُنڈے تھڑیاں تے بہندے سن یا اِیدھر اُودھر آوارہ گردی کردے سن۔ ہُن فیس بک،وٹز ایپس،یو ٹیوب وغیرہ تے بہندے نیں تے نیٹ گردی کردے نیں۔

علی زلفی دی نظم پڑھو تے سر دُھنو۔

ویلھا بابا

اللہ توبہ کر لینا واں
گھر دا پانی بھر لینا واں
پوتیاں پوتے پھڑ لینا واں
اونہاں نوں‌وی سون دا کہناں
بوہے اگے چاڑو دینا
تھک ٹُٹ کے لَما پیناں
اونج میں گھر وچ ویلا ہی رہنا
پڑھ کے جدوں نماز میں آناں
پوتیاں پوتے انگلی لاناں
کھیڈن وچ گرونڈ لےجاناں
کھیڈ کھیڈ کے تھک جاندے نے
فیر او مینو اے آندے نے
بابا جی ہون گھر نوں جائیے
گھر چل کے روٹی کھائیے
پُکھ نال جاندے چڑھ نے پوں
گھر آندیاں نوں چھوٹی نوں
او آئے میرے ابا جی
اڈیکن ڈئی سی تہاڈی طی
اللہ تہاڈی عمر ودھائے
تہانوں تتی ہوا نہ لائے
ساڈا وی اک کم کر آؤ
شہروں جا کے رنگ لیاؤ
لے کے رنگ تے چھیتی آنا
روٹی بھاویں آن کے کھانا
جا کے شہر میں پے گیا پُلی
رنگ والی دکان نئیں کھلی
ہٹی والے لائی سی چابی
منگیا اوتوں رنگ غُلابی
لے کے رنگ میں گھر نوں آیا
پیر نی آلے بوہے پایا
ویکھ کے آہندی میری بڈھی
کتھوں آیاں جانوں دل دا
جنہوں فکر ذرا نئی بِل دا
مینوں نا کوئی گل سنانا
بِل دا یب مَکا کے آنا
فیر تہانوں کوئی کم نئیں کہنا
بے شک تاش تے بیٹھے رہنا
ٹُر گیا میں پُکھا پانا
ہون نئیں گھر نوں واپس آنا
بیہ گیا ویکھ کے بینک دی تَھمی
لین سی واوا لگی لمی
بڈھیاں وی سی اوتھے آئیاں
کئیاں نے خشبوواں لائیاں
میں وی کوئی ہان دی ویکھاں
جہیڑی ہووے مینوں جان دی ویکھاں
آخر ہک نے آن کوایا
بِل نئیں جمع کرایا تایا؟
بِل نال پیسے اُرے پھڑاؤ
تسی بھاویں ہون گھر نوں جاؤ
شالا طیئے خشیاں پاویں
ڈولی پے کے سورے جاویں
گودی دے وچ پُت کھڈاویں
اللہ تیرا جیوے ہانی
لے کے میں‌رسید ہے جانی
دے کے بِل میں گھر نوں آیا
وڈی نوں نے اے فرمایا
ابا تینوں ویکھ کھلوتی
آئی سکولوں نئیوں پوتی
چھیتی نال سکولے جاؤ
پوتی لے کے گھر نوں آؤ
لے کے پوتی گھرنوں آیا
ماں نے گل چوں بستہ لایا
چُمیا چَٹیا سینے لایا
برگر اودھے ہتھ پھڑایا
مینوں کسے نے کاہ نئیں پایا
ویڑھے وچ سی مَنجِی ڈِٹھی
چادر اتوں کیتی کٹھی
مَنجِی دے نال لَک جو لایا
پاسے مار تھکیواں لایا
سارے آ کے ایہو ہی کیہن
جاناں نئی جے ہانڈی لین؟
بڈھی میری لاگے آئی
کِھچ کے باں میں کول بٹھائی
او سانوں وی گل سنان دے
نا کر ایداں جان دے
گھر نُواں پُترخان دے
تیرے چالے ہیں چِھتر کھان دے
او کُھوتے وانگوں زلفی وایا
کِسے نئیں چاہ دا کپ پیایا
اوہ روٹی دے دیو تہانوں کہنا
مَنیا گھر وچ ویلا ہی رہنا

ماں جد بُڈھی ہو جاوے تے ویلھ ی وی ہو جاندی اے۔ ساگ صاف کرنا،مٹر تے ہرے دانے کڈ دینا،کریلے چھل کٹ دینا،ہور سبزیاں بنا دینا،بچے پھڑ لینا،اوہناں نوں روٹی ٹُکر کھوا دینا،روندے بالاں نُوں بہلانا،پرونیاں نال گل بات کرنا، نیانیاں لئی دعاواں تے وظیفے کرنا،تے ویلھے دے ویلھے رہنا۔
ایسے طرح گھر دے بابے وی بڑے ای ویلھے رہندے نیں۔نیانیاں نُوں سکولے لے جانالیانا،کھڈان لے جانا لے آنا،گھر دا سودا لیانا۔بِل بھرن جانا، غیر اہم مہماناں مورے بہنا،ایسے طرح غیر اہم رشتہ داراں دی غمی خوشی تے مُنڈیاں ،نوآں نے نہیں جانا،اوتھے بابیاں نے جانا،۔۔۔۔تے ویلھے دے ویلھے وی رہنا۔
تے ایہناں ویلھے بابا بابی لئی گھر دے کسے جی کول ویلھ نہیں ہوندا ۔ ایہناں دے غم ایہناں دے سینے دیاں ڈونگیاں تھاواں وچ دب جاندے نیں۔بعضے ویلے بابا بابی لئی تے ویلھ نال کسے کول گھر وچ تھاں وی نہیں رہندی۔ تے ایہ بابا بابی بُڈھیاں دے اداریاں (عافیت وغیرہ) وچ اپنی حیاتی دے باقی دن کڈھدے نیں۔

ایہو سبھ کجھ ویکھدے ہوئے ویلا سوچ رہیا اے ۔
"کچھ ورھیاں بعد اک اوہ ویلا وی خدانخواستہ آوے گا جد بابا،بابی دی اپنے دوترے پوتریاں نُوں پیار کردے ہوئیاں دیاں تصویراں عجائب گھر دیاں کنداں تے لگیاں ہون گئیاں۔ نیانے تصویراں دے نِچے کیپشن پڑھن گے۔
"دادا دادی یا نانا نانی اپنے دوہتریاں پوتریاں نُوں پیار کردے ہوئے۔"
تے اپنے ماں پیو کولوں پُچھن گے ۔
"ساڈے دادا دادی تے نانا نانی کِتھے نیں؟"

.