گیان وَنڈدِیاں نظماں۔۔۔۔۔٭رویل کالم٭

گیان وَنڈدِیاں نظماں۔۔۔۔۔٭رویل کالم٭

کرامت مُغل

لفظاں دے نال جینا‘ اوہناں نال ویلا بِتانا لِکھاری دی لِکھت نوں چار چن لا دیندا اے لفظاں نال جِیون والے نوں موسیقی‘ ناچ‘ مجسمہ سازی اَتے شاعری نوں وَدھیا انداز نال ویکھن دا وَل وی آجاندا اے اوہ بدلاں نوں کشیدکے وِچوں مِینہ بھالن لگدااے۔ایوں لگدا اے شعر کہنا‘ اِک نفسیاتی اَتے رُوحانی جَتن وی اے جو انسان نوں لفظاں نال لمحہ بہ لمحہ رہن لئی پریردا رہندا‘ ایہ لفظ ای ہوندے نیں جو حالات دے مشاہدے‘ تصورات اَتے احساسات نوں بیان کردے نیں۔ایہناں سبھ نوں بیانن ڈھنگ دا نویکلا پن تے روایت نوں اُلانگھن والا تاں جِدت پسنداکھواندا اے۔ جِدت پسندی بارے کہیا جاندا اے کہ ایہ سبھ اُصولاں نوں توڑن دا دوجا ناں اے پرڈاکٹر نوید شہزاد ہوراں کول اُصولاں توں باہرلی گل نہیں مِلدی کیوں جے اوہناں کول موضوع اَتے بیانن ڈھنگ بارے جو ڈونگھا وجدان اے اوہ وی ہر کسے کول نہیں ہو سکدا اے۔ایہ وِجدان ای تاں جیون فلسفہ‘ سوجھوانی رنگ‘ سُچل اخلاقیات وچ رِدھم لیاندا اے تے ایہی رِدھم سوچ وچ وی آ جاندا اے۔

چنگے شاعر نوں سائیکو تھِراپی وی آندی اے‘ جس نال پڑھن والے نوں وکھری دُنیا دے واسی ہوون دا سواد وی مانن نوں مِلدا اے نالے اوہ اپنے انفرادی خیالاں،سوچ تے فِکراں نوں وی دریافت کر‘ نال جوڑ لیندا اے۔جدوں ایہ مصرعے پڑھے تاں ذہن اندر جیوں کسے نے سکون دَیاں لہراں لیا دِتیاں نیں: ’جاندی ہوئی دُھپ نوں وی تاں /کوئی نا کوئی سوہنا لگدا ہونائیں‘۔ ہر لِکھاری کول تصوراتی تے فنکارانا ڈومین ہوندی اے جس وچ رہ کے اوہ اپنے رنگ نوں اُبھاردا اے۔ایتھے ایہ گل وی چیتے وچ رکھن دی لوڑ ہوندی اے کہ شاعر جو کہہ رہیا اے اوس نوں تاں سمجھنا ضروری ہو جاندا اے پر جو شاعر نہیں کہندا اے اوس نوں گوکھنا پرکھنا وی لوڑیندا ہونا چاہیدا اے۔ڈاکٹر نوید شہزاد ہوری جیون دے انفرادی ڈھنگ نوں ویکھدیاں ویکھدیاں اجتماعی رنگ دیندیاں دیندیاں قومانتری پدھر اُتے لیا کھلہاردے نیں‘ تیجی دُنیا تو ں لے کے دُنیا دے سبھ توں ودھ مہذب تے ترقی یافتا اَکھوان والے وی اندروں کھوکھلے نیں جو ویلا بِیتن دے نال نال اپنا بھرم وی گوائی جاندے نیں۔

گلاں کرن کمائیاں

کوئی اکھیاں دے بیگ بھرے تے

کوئی کنّاں دے شاپر

کئیاں بھر لئے دِل دے بستے

نَک نَک کر لئے دِل دے بستے

آپ‘ فِکراں نوں سُکنے پائی بیٹھے‘ وار وار کہی جا رہے نیں ’گِلیاں فِکراں دا کیہ کرئیے‘ جس نے انسان نوں انسان توں ای پریرے کیتا‘ ایہو جہیاں فِکراں نال ای دُنیا وچ بھَیڑ ودھ رہیا اے جو سبھ نوں بے وَس وی کر رہیاں نیں۔

ساہ ساہ دے نال نیتیاں نظماں

تیرے بھانے میں اِک شاعر!!

دوزخ کھادا پیتیاں نظماں

”گیان دا لاسٹ سیشن“ وچ ویکھو:

چانن توں کنج چانن منگ کے

نھیرے اَگے دھرئیے

ایس شعری پراگے وچوں جو سبھ توں سوہنا مصرع لگدا اے ”ہر پَتّے ‘ دا اپنا جنگل ہوندا اے“

میٹا مور فوپسیااَکھاں دی اجہی بماری اے جس نال سبھ کُجھ اُلٹا‘ ڈِنگا چِبھا وکھالی دیون لگدا اے فیر جدوں ذہن اندر خیالاں دی اینی بھرمار ہووے کہ اِک شے نوں ویکھدیاں کئی ہور شیواں وی نال آ کھلون تاں اودوں ایہی کُجھ واپردا اے رُکھ لٹکے جاپن لگدے نیں‘ راہواں وی لٹک جاندیاں نیں اَتے پِنڈ گلیاں نوں جپھا ماری کھلوتانظریندا اے کیوں جے اَکھاں نوں جو وکھالی دے رہیا تے جو دماغ تک اَپڑیچ رہیا‘ دوواں وچ وکھریواں پیدا کر دیندا اے

راہ راہواں نال لٹکے ہوئے نیں

رُکھ واواں نال لٹکے ہوئے نیں

ساڈے باگ بگیچے اندر

ایتھے پڑھن والے نوں ’ساڈے باگ بگیچے‘ کئی مفہوم دیندا اے کہ ایہ پُٹھ سِدھ ساڈے ایتھے ای واپردی پئی ہور تاں حالات ٹھیک نیں کوئی انہونی ایتھے ای ہوئی اے جس نال دھرتی توں تارے لتھے وی تاں ’توبہ توبہ‘ توبہ توبہ کردے نس گئے‘ شاعر نے اپنے اِک اِک مصرعے اندر معنیاں دیاں جو پرتاں رکھیاں نیں اوہناں نوں جانن لئی اِک نظم نوں کئی وار پڑھن دی لوڑ وی اے کیوں جے ہر وار پڑھن توں بعد اِک ہور ای موضوع ساہمنے آ جاندا اے،نظم ”کھُوہاں دی تریہ“ وچ ویکھو اجہی خُد سپردگی پنجابی شاعری وچ تاں کدھرے نہیں ویکھی اجے تک……

مُونہ وچ جِیبھ چُبھے

تیرے بِن جے ہور کسے دی گل کرئیے

تاں مُونہ وچ جِیبھ چُبھے

تیرے مگروں جے ہونٹھاں تے ساہ دھرئیے

تاں مُونہ وچ جِیبھ چُبھے

شاعری بہت کُجھ سِکھاون دا کم کر سکدی اے پر ایس واسطے اوہدے وچ اجہیا کُجھ ہونا وی تاں ضروری اے جس نال اَگوائی مِل سکے نہیں تاں گل لطف اندوزی توں اُتانہ نہیں اَپڑدی۔آپ جہڑی صَوتی علامت نگاری ورتدے نیں اوس نال وی کئی حوالے ساہمنے آ جاندے نیں جِویں ”کج رج بھج نوں کج بھج رج کر“ دے مصرعے نوں ای لے لو۔شاعری بارے وِرودھی نقاداں نے ایتھوں تیکر کہہ دِتا ہویا اے کہ شاعرتاں جھوٹھ بولدا اے۔شاعرانا سچائی تے شاعرانا جھوٹھ نوں جانن والا جدوں فلسفے دیاں گُتھیاں نوں ویکھدا اے تاں جا ن لیندا اے کہ سچائی توں بغیر نہ تاں فلسفے ول نوں جایا جا سکدا اے تے نہ ای ڈاکٹر نوید شہزادہوراں دی شاعری ورگی شاعری رَچی جا سکدی اے۔جہناں نوں بیان داغنا‘ دعوے کرنا‘ نعرے لاون دا کوئی شوق نہیں اے جے تُسیں اجہی شاعری پڑھن دے چاہیوان او تاں تہانوں مایوسی ہووے گی۔

کھوج ہو رہی اے کہ لگ بھگ صدی بِیتن دے نیڑے تیڑے سائنس اینی تگڑی ہو جاوے گی کہ انساناں نوں موت نہیں آیا کرے گی موت نوں جیون وچ بدلیا جا سکے گا اوہ صرف جیوندے ای رہن گے۔ مصرعیاں توں جہڑا رومانوی پکھ وکھالی دیندا اے اوہ کوئی ایس شاعر واسطے اچنبھا نہیں سگوں اوہی تاں ایہناں شعراں نوں کشید کے بھالیا جا سکدا اے جے تُسیں فلسفیاں دی بھال نوں پرانہ کر جیون دے ایس موہ پریم والے رُوپ دا سواد ماننا اے تاں ایہ شاعری تہانوں اخیرلے ساہ لیندے بندے نوں نواں جیون مِلن وانگ جاپے گی جس نوں ہر کوئی اپنے ناں لانا چاہندا اے۔پنجابی نال موہ نوں درشاون والاآپ دا انداز سانجھا کردیاں ویکھدے آں:

ونڈدی رہے گی بول پنجابی گیتاں ورگے

نِگھ مانن گے مِیت اساڈے مِیتاں ورگے

بوہے نال کتاب نوں رکھ کے اُڈ پئے آں

آپ دیاں کئی نظماں وچ کئی کہانیاں جھاتیاں مار رہیاں نیں اوہناں وچ کئی کردار نیں جو پڑھن والے نال گلاں کرن لگدے نیں‘ نظماں دے کردارابھاویں نک نک تیکر تراہے ہوئے لوک نیں فیر وی ہؤکے جوڑ کے راتاں نوں بُجھا ندے پئے نیں تے جبر دے بوہے نوں توڑدے نیں جہدے توں بعد جبر توں مُکتی دا پندھ اے۔

اِنج بیٹھی اے چڑھ اَسمانے

اَکھ لتھن دا ناں نہیں لیندی (ساہاں دی رجسٹریشن)

لوکیں جیہنوں کہن قیامت

میری ماں دا آخری ساہ اے (کہانی دا لِکھیا ہویا کہانیکار)

نظم ”ڈیجیٹل اِزم“ وچ اجوکے سمے اندر لوکائی دیاں رُجھاں نوں تے ایہدے نال ہوون والی نفسیاتی تبدیلی نوں وی مشین ہوندے انسان دا اندر باہر وکھا دِتا اے۔ڈیجیٹلائزڈ ہوون دے نال اندر دے احساسات نوں مُکدا ویکھیا جا سکدا اے۔

ہر دِن تے ہر رات اَساڈی سَتّ ربٹی

تیرے لئی گل بات اَساڈی سَتّ ربٹی

اوہناں نوں ڈر اے کہ رَوسے بُس جاون تاں تیوڑیاں توں مگروں اُکا ای رُس جاندے نیں۔پانی دے ناں اُتے قومانتری پدھر تے لڑائیاں ہو رہیاں نیں ہور تاں ہور ساڈے گوانڈھی دیس نے وی پانی ڈکن دی جو دھمکی لائی اے اوس نوں وی شاعر نے اُچیچے انداز نال درشایا اے:

نظم ”الف ننگا چانن“

”پانی بیجن دی رُت آون والی اے“

اِک ہور نظم ”ستلج دا آستانہ“ وچ ویکھو:

ساڈے ستلج وچ نہ تھُکیں

ساڈی دھرتی ماں نے ایس وچوں

پانی پینا

میں ستلج دے کنڈھے اُتے

دِیوے بال کے رکھے ہوئے نیں

آپ دی شاعری وچ‘تارا تارا لبھدیاں لبھدیاں جو چن گو ا چُکے نیں اوہناں دا ذکر اے‘ اوہ اوہناں کتبیاں نوں وی معاف نہیں کردے جہناں نابری نہیں چھڈی اے۔ آپ نے ”ٹُردا پھِردا شہر“ راہیں بستیاں دے بھسم نوں قصور وار ٹھہراندیاں اِک شہر دی بپتا نوں علامتی ڈھنگ نال ورتایا اے۔ناں نہاد صوفی اِزم دا نعرا لاون والیاں اُتے تنقید آپ دیاں نظماں وچ ویکھی‘ ایڈی نڈرتا تے بے باکی نال دُنیا دے رَب کھاون والیاں نوں موضوع بنا لیندے نیں۔اِک اِک مصرعے اندر معنیاں دیاں کئی پرتاں نیں‘ زبان دا ورتارا اجہیا اے جس نال لفظ اوہناں تے اُتردے پئے نیں تائیوں تاں اوہ صَوتی علامت نگاری دے فن دی ٹیسی تے جا اَپڑدے نیں۔”گیان دا لاسٹ سیشن“ وچلی ہر نظم گیان ونڈدی پئی اے تے شرط اوہی اے گیان بھالن لئی ذہن نوں حاضر ناظر کرنا پینا اے…………

٭٭٭٭٭